Η αρχιτεκτονική μορφή του αθηναϊκού κέντρου μοιάζει να παγιώθηκε τη δεκαετία του '70 όταν ολοκληρώθηκε η ανοικοδόμησή του, αλλά και σήμερα, 25 χρόνια μετά, η Αθήνα εξακολουθεί και θυμίζει εργοτάξιο. Δεν βλέπει βέβαια κανείς τα ατέλειωτα γιαπιά του '60, δεν βλέπει βουνά από ασβέστη σε κεντρικά πεζοδρόμια, ούτε κουρελιασμένες λινάτσες να κυματίζουν σαν τρύπια λάβαρα. Σήμερα, η έννοια του εργοταξίου είναι περισσότερο εσωστρεφής, αφού αφορά παρεμβάσεις στο εσωτερικό των κτιρίων. Τα καταστήματα, οι τράπεζες και τα γραφεία που εξαπλώνονται με ταχύτατους ρυθμούς πίσω από συχνά γερασμένες προσόψεις απηχούν την ιδιότυπη εκδοχή του σύγχρονου αθηναϊκού νεωτερισμού. Ο άνεμος της αλλαγής, που μας κάνει συχνά να βλέπουμε με άλλα μάτια μια πόλη, στην Αθήνα μοιάζει περισσότερο με άνεμο ανανέωσης και όχι δημιουργίας. Εκφράζει όμως την ανάγκη της νέας οικονομίας να διεκδικήσει χώρο μέσα στον οικείο, παρωχημένο, για πολλούς, ιστό της πρωτεύουσας.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η αθηναϊκή εκδοχή της παγκοσμιοποίησης στο αστικό τοπίο της Αθήνας είναι ένα δίκτυο υπηρεσιών που απλώνεται στη φυσική και εικονική πραγματικότητα. Οσο πιο πυκνό γίνεται το αόρατο και ορατό αυτό δίκτυο της παγκοσμιοποιημένης Αθήνας, τόσο πιο αχανής γίνεται η πόλη. Kαι όσο πιο αχανής γίνεται η Αθήνα, τόσο πιο μικρές είναι οι «αποστάσεις», αφού η πυκνότητα και ο όγκος των επαφών στη σύγχρονη μητρόπολη διεκδικούν αδιάκοπα χώρο με στόχο τη «σμίκρυνσή» του. Αυτά τα οξύμωρα σχήματα χαρακτηρίζουν τη νέα αθηναϊκή πραγματικότητα, μεταβάλλοντας ταυτόχρονα την ίδια τη φύση του χώρου. Η ηλεκτρονική επικοινωνία, που διευρύνει τον χώρο σε πλαίσια έξω από τα φυσικά του όρια, αλλάζει ταυτόχρονα και την αντίληψη του χρόνου. Η νέα, δηλαδή, ερμηνεία τόσο του χώρου όσο και του χρόνου στις χιλιάδες καθημερινές επαφές στη μητροπολητική Αθήνα τείνει να αλλάξει και την αρχιτεκτονική έκφραση της πόλης.
Είναι ακόμη νωρίς. Αλλά, ήδη, μπορεί κανείς να διακρίνει την παράλληλη συνύπαρξη δύο αντιλήψεων στην κτιριακή μορφή της πόλης. Υπάρχουν νέα κτίρια ή κτίρια υπό αποπεράτωση που πριν ακόμη γεννηθούν στο φως της πόλης είναι ήδη γερασμένα. Εκφράζουν δηλαδή το παλιό ήθος. Απηχούν το μεταπρατικό, μικροαστικό, τοπικιστικό και θνησιγενές ύφος που σφράγισε τις αθηναϊκές συνοικίες τις τελευταίες δεκαετίες. Είναι κτίρια που είδαμε στην οδό Ακαδημίας, Ζ. Πηγής, Πανεπιστημίου, για να αναφέρουμε μόνο κεντρικούς δρόμους, και τα οποία διεκπεραιώνουν την αποστολή τους με τρόπο ρηχό και αδιάφορο. Μέσα, όμως, σε εσωτερικά παλιότερων κτιρίων, η νέα Αθήνα της ευέλικτης επικοινωνίας, η νέα Αθήνα που κοιτάει μπροστά, δημιουργεί τα περιβάλλοντα που παραπέμπουν στο αύριο. Η νέα Αθήνα έχει ξεκινήσει στο κέντρο της πόλης μέσα από καταστήματα, εμπορικά ή τραπεζικά, εστιατόρια, γραφεία, να διεκδικεί την παρουσία της. Είναι θέμα χρόνου, η νέα κοινωνία/οικονομία να απαιτήσει να εκπροσωπηθεί αρχιτεκτονικά με προσόψεις μεγάλης προβολής στην ίδια την πόλη. Υπάρχει το νέο μέγαρο που χτίζει η Εθνική Τράπεζα, Αιόλου και Σοφοκλέους. Αυτό το κτίριο, σχεδιασμένο από τις Ρένα Σακελλαρίου και Μόρφω Παπανικολάου, που προχωράει με γοργούς ρυθμούς, δείχνει να ξεχωρίζει γιατί έχει το θάρρος να διαφέρει και δείχνει να έχει επίγνωση του τι αναλαμβάνει να συμβολίσει στον αστικό περίγυρο. Ας πούμε ότι είναι ένα από τα πρώτα κτίρια της Αθήνας του 21ου αιώνα.
Kαι όλες αυτές οι αφανείς ή λιγότερο αφανείς διεργασίες, που αλλάζουν τον τρόπο ζωής μας πιο γρήγορα απ' ό,τι αντιλαμβανόμαστε, συνήθως αργούν να αποκτήσουν υλική υπόσταση. Αργούν δηλαδή να εκπροσωπηθούν αρχιτεκτονικά, γιατί πρέπει προηγουμένως να εκφραστούν ως κοινωνική τάση ευρείας κλίμακας. Για τον λόγο αυτόν, το κέντρο της Αθήνας διατηρώντας τις προσόψεις του παρελθόντος, «παγωμένο» αρχιτεκτονικά γύρω στο 1970-75, μοιάζει να σιγοβράζει εσωτερικά και δείχνει να είναι έτοιμο να αλλάξει σελίδα. Είναι θέμα χρόνου.
"Καθημερινή", 23 Ιουνίου 2001
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου